ลักษณะทั่วไปของแคคตัส

ลักษณะทั่วไปของแคคตัส

ลำต้น และหนาม
กระบองเพชร/แคคตัส เป็นพืชที่มีลักษณะลำต้นแปลก และแตกต่างจากพืชชนิดอื่น คือ ลำต้นของเกือบทุกพันธุ์จะไม่มีใบ เนื่องจากใบมีวิวัฒนาการลดรูปกลายเป็นหนามเพื่อลดการคายน้ำ และป้องกันการกัดกินของสัตว์

ลำต้นกระบองเพชรมีทั้งแบบทรงกลมเตี้ย แบบทรงกระบอกสูง หรือมีรูปร่างคล้ายกระบอง และมักเป็นพูหรือแฉก ซึ่งจะมีปุ่มหนามขึ้นที่สันพูเป็นระยะหรือเป็นหนามเรียงช้อนกันเป็นแถวที่สันพู โดยลำต้นอาจเติบโตเป็นต้นเดี่ยวๆหรือแตกลำต้นเป็นกอใหญ่ ซึ่งบางพันธุ์สามารถสูงได้มากถึง 24 เมตร ลำต้นมีขี้ผึ้งเคลือบ เพื่อลดการคายน้ำ ผิวลำต้น และเนื้อลำต้นมีสีเขียวของคลอโรฟิลล์ ซึ่งทำหน้าที่สังเคราะห์แสงแทนใบ

หนามกระบองเพชรมีลักษณะหลายแบบ ทั้งเป็นหนามแข็ง ปลายหนามอาจตรงหรืองอเป็นตะขอ หรือหนามอาจเป็นเส้นอ่อนๆคล้ายขนสัตว์ และมีสีของหนามแตกต่างกันหลายสี อาทิ สีเหลือง สีแดง สีส้ม หรือสีน้ำตาล และบางพันธุ์สามารถเปลี่ยนสีของหนามตามอายุ และสภาพอากาศได้

  

ดอก
กระบองเพชรเป็นไม้ที่ออกดอกยาก ทำให้ไม่ค่อยมีโอกาสเห็นกันมากนัก เพราะจะออกดอกเมื่อต้นมีอายุโตเต็มที่ ซึ่งกว่าจะออกดอกก็มีอายุหลายปี แต่หากออกดอกจะสวยงามไม่แพ้ดอกไม้ชนิดอื่น

ดอกกระบองเพชรมักออกเป็นดอกเดี่ยวโดดๆหรือออกเป็นกระจุก ดอกไม่มีก้านก้านดอก กลีบดอกมีหลายสี อาทิ สีแดง สีชมพู สีเหลือง และสีขาว เป็นต้น ซึ่งดอกส่วนมากจะแทงออกบริเวณตุ่มหนามตามสันพู แต่มีบางพันธุ์ที่ออกบริเวณส่วนอื่น อาทิ
– สกุล Echinocereus ออกดอกใกล้กับตุ่มหนาม
– สกุล Mammillaria ออกดอกบริเวณเนินหนาม
– สกุล Melocactus ออกดอกบริเวณกลุ่มหนามเพาะส่วนปลายยอด

ผล
ผลกระบองเพชรมักมีสีสันสดใส ผลมีรูปทรงหลายแบบ อาทิ ทรงกลม รูปไข่ หรือทรงกระบอก ผิวผลเรียบ และเป็นมัน และบางพันธุ์มีหนามปกคลุม หรือเป็นเกล็ดแห้งปกคลุม ส่วนเนื้อผลนุ่ม มีสีใสคล้ายวุ้น ที่แทรกด้วยเมล็ด เมื่อผลแก่เต็มที่จะแห้งเหี่ยว และร่วงลงดิน แต่อาจพบบางพันธุ์ที่ผลแห้งแล้วจะปริแตกให้เมล็ดกระเด็นออกห่างลำต้น